8 Deireadh Fómhair 2025
- Bearta Suntasacha Cánacha ar Son Fiontair arbh fhiú €1 billiún sochar do ghnó i mbliain iomlán é
- €1.3 billiún i bhForbairt Fiontair agus Turasóireachta
- €4.88 billiún Gealltanas Caipitil go dtí 2030
- Caiteachas Caipitiúil €800 milliún in 2026
D’fháiltigh an tAire Fiontar, Turasóireachta agus Fostaíochta, Peter Burke, roimh Bhuiséad 2026 mar infheistíocht a sheasfaidh an aimsir i mbonn fiontraíochta na hÉireann, atá deartha chun tacú le cruthú post, forbairt réigiúnach, nuálaíocht, turasóireacht agus iomaíochas fadtéarmach i ngeilleagar na hÉireann.
“Nuair atá rath ar ghnólachtaí, bíonn cruthú poist mar thoradh. Is buiséad ar son na fiontair é Buiséad 2026 a aithníonn an nasc criticiúil idir forbairt thionsclaíoch, infheistíocht bonneagair agus cruthú post. I ngeilleagar domhanda luaineach an lae inniu, táimid ag díriú ar thacú leis an bhfiontar dúchasach, leis an bhforbairt réigiúnach agus leis an turasóireacht lena chinntiú go mbeidh Éire athléimneach agus iomaíoch i gcónaí. Ní mór dúinn an 2.81 milliún post inár ngeilleagar a chosaint, nach féidir linn talamh slán a dhéanamh dóibh, agus atá riachtanach chun caighdeán na beatha ár bpobail a chothú.
“Tá polasaí cánach ar son na bhfiontar ag teastáil ó gheilleagar iomaíoch. Tá áthas orm roinnt beart spriocdhírithe a thabhairt isteach, lena n-áirítear laghduithe ar CBL le haghaidh fáilteachais atá thar a bheith tábhachtach do ghnólachtaí beaga agus gnólachtaí teaghlaigh a oibríonn ar chorrlaigh bhrabúis an - íseal, méaduithe ar chreidmheasanna cánach um Thaighde agus Forbairt, sochar suntasach a chuirfidh béim ar thiomantas na hÉireann do FDI, faoiseamh fiontraithe feabhsaithe, atá deartha chun tacú le fás, nuálaíocht agus cruthú post. Tá mé ag deimhniú freisin an méadú 65 cent in aghaidh na huaire ar an bPá Íosta Náisiúnta, ag cur moladh d’aon toil an Choimisiúin um Pá Íseal i bhfeidhm agus ag cinntiú go dtiocfaidh borradh faoi phá, na hoibrithe is ísle pá atá againn. Treisíonn sé seo ár dtiomantas mar rialtas cothromaíocht a aimsiú idir ráta cothrom agus inbhuanaithe d’oibrithe ar phá íseal, agus ráta nach mbeidh iarmhairtí diúltacha suntasacha aige d’fhostóirí agus d’iomaíochas.”
I measc na mbearta sin tá.
- Laghdú ar ráta CBL fáilteachais do Bhia, Lónadóireacht agus Gruagairí, ó 13.5% go 9%, le héifeacht ón 1 Iúil 2026.
- Méadú ar Chreidmheas Cánach um Thaighde agus Forbairt ó 30% go 35%.
- Cáin Ghnóthachan Caipitiúil athbhreithnithe, méadú ar thairseach na teorann saoil um Fhaoiseamh Fiontraithe ar ghnóthachain cháilitheacha ó €1 mhilliún go €1.5 milliún, ag ráta 10%, ceann de na hathruithe is mó ar an bhfaoiseamh seo ó tugadh isteach é in 2016.
- Méadú €0.65 in aghaidh na huaire ar an íosphá náisiúnta, éifeachtach ó 1 Eanáir 2026. Is méadú 4.8% é seo agus beidh tionchar díreach aige ar bhreis is 201,000 oibrí a thuilleann an Pá Íosta Náisiúnta.
- Síneadh le CFSS (Clár Faoisimh Sannaí Speisialta), a sholáthraíonn faoiseamh cánach ioncaim do dhaoine a shanntar chun oibriú in Éirinn ó thar lear agus athruithe ar na riachtanais riaracháin chun CFSS a dhéanamh níos praiticiúla do ghnólachtaí.
- Síneadh le CRPF (Clár Rannpháirtíochta Príomhfhostaithe), scéim scair‑roghanna cáinéifeachtúil, go dtí 2028.
- Athruithe ar an díolúine rannpháirtíochta le haghaidh díbhinní coigríche chun modh simplithe faoisimh cánach dúbailte a thabhairt isteach.
- Feabhsuithe ar Chreidmheas Cánach na gCluichí Digiteacha. Is faoiseamh é seo don earnáil cluichí digití is féidir a éileamh ar chostais a thabhaítear i bhforbairt.
- Leathnú ar an bhfaoiseamh ar Thuilleamh Coigríche go dtí deireadh 2030 agus mhéadaigh an teorainn ar an asbhaint go €50,000. Cabhróidh sé seo le cuideachtaí dúchasacha a onnmhairíonn agus a bhfuil fostaithe acu atá lonnaithe i margaí thar lear atá ag teacht chun cinn.
“Tá Buiséad 2026 dírithe go daingean ar ghnólachtaí na hÉireann a chur chun cinn le bheith rathúil,” a dúirt an tAire Burke. “Seachadann an buiséad seo do na réigiúin. Trí mhaoiniú feabhsaithe dár gComhlachtaí Turasóireachta, d’Oifigí Fiontair Áitiúla agus do thacaíochtaí spriocdhírithe, táimid ag cur ar ár gcumas do phobail ar fud na hÉireann a ngeilleagair áitiúla a fhás agus todhchaí inbhuanaithe a thógáil. Beidh bunú Oifig IS na hÉireann ina chéim shuntasach chun Éire a chur chun tosaigh i nglacadh freagrach IS agus inár n-uaillmhian leas a bhaint as nuálaíocht dhigiteach le haghaidh táirgiúlachta, iomaíochais agus fáis.”
Le leithdháileadh €1.3 billiún, lena n-áirítear €618 milliún i maoiniú reatha agus €680 milliún i maoiniú caipitil faoin bPlean Forbartha Náisiúnta (PFN), léiríonn an buiséad seo tiomantas soiléir do gheilleagar athléimneach agus dinimiciúil a thógáil.
Thar shaolré an PFN athbhreithnithe (2026-2030), déanfaidh an tAire Burke maoirseacht ar chaiteachas €4.88 billiún (lena n-áirítear €1.2 billiún d’ioncam réamh‑mheasta arna thuilleamh ag na Gníomhaireachtaí Fiontair), rud a chumasóidh infheistíocht mharthanach i gcláir straitéiseacha fiontraíochta. Déanfar infheistíocht iomlán caipitil san earnáil fiontraíochta i 2026 a mbeidh luach €800 milliún léi.
“Nuair a dheimhnítear an caiteachas caipitil 3.68 billiún faoin bPFN athbhreithnithe, in éineacht leis an ioncam €1.2 billiún a bhfuiltear ag súil leis a thuillfidh na Gníomhaireachtaí Fiontair, beifear ábalta, ní hamháin leanúint de chláir chaipitil atá ann cheana ach infheistíochtaí straitéiseacha ilbhliantúla a sheachadadh freisin, ag díriú ar phríomhthosaíochtaí a shainaithnítear i gClár an Rialtais agus i bPleananna Gníomhaíochta mo Roinne ar Éagsúlú Margaidh agus Iomaíochas,” a dúirt an tAire Burke.
I measc na dtosaíochtaí breise sin tá:
- Láithreáin don Chéad Glúin Eile; €100 milliún chun láithreacha seirbhísithe réigiúnacha ar scála mór a ullmhú le haghaidh IED amach anseo.
- Maoiniú le haghaidh Scálú, Nuathionscnamh Éireann agus Maoiniú Réigiúnach; €120 milliún chun tacú le cuideachtaí agus gnólachtaí ardacmhainneachta Éireannacha ar fud na hÉireann.
- Ionaid Teicneolaíochta; €50m milliún breise chun lárionaid a rialú agus nuálaíocht agus tráchtálú a chur chun cinn, agus chomhpháirtíocht a chruthú idir tionscal agus an saol acadúil.
- Turasóireacht; €70 milliún chun ár FBManna agus nithe is díol spéise do thurasóireacht na hÉireann a fhorbairt, agus infheistíocht thar lear a nascadh le bealaí nua aerlíne.
- Tionscadail Thábhachtacha ar mhaithe le Leas na hEorpa i gCoiteann (IPCEI); €120 milliún chun Éire a chur chun tosaigh i dtionscnaimh thionsclaíocha straitéiseacha Eorpacha, lena n - áirítear ardteicneolaíochtaí leathsheoltóra agus IS.
- Spás: €40m chun cur ar chumas gnólachtaí na hÉireann conarthaí a fháil a chuideoidh ina dhiaidh sin le huaillmhianta na Straitéise Náisiúnta Spáis d’Fhiontar a chomhlíonadh.
Deimhneofar tuilleadh leithdháiltí caipitil níos déanaí sa bhliain agus táthar ag súil le maoiniú breise ó Chistí an Oileáin Roinnte, Aistriú Cóir agus Forbairt Réigiúnach na hEorpa.
Leanfaidh Buiséad 2026 freisin ag maoiniú croíchláir chaipitil na Roinne agus ag an am céanna ag díghlasáil infheistíochtaí straitéiseacha nua a mhúnlóidh todhchaí fiontraíochta na hÉireann. Ina measc sin tá.
- Tacú le Fiontraíocht Éireann chun maoiniú síolchaipitil agus fiontair a threisiú, tacú le dícharbónú trí chúnamh comhshaoil agus tacú le nuálaíocht ghlas.
- Cur ar chumas ÚFT Éireann réitigh mhaoine réigiúnacha a sholáthar agus infheistíocht a dhéanamh i nuálaíocht agus dícharbónú.
- Tacú le hOifigí Fiontair Áitiúla chun cabhrú le gnólachtaí beaga fás trí thionscnaimh dhigiteacha agus ullmhachta don aeráid.
- Nuálaíocht a chur chun cinn tríd an gCiste Nuálaíochta um Theicneolaíochtaí Suaiteacha.
Dúirt an tAire Stáit um Fhostaíocht, Gnólachtaí Beaga agus Miondíol, Alan Dillon,
“Tá tacú le gnóthais bheaga agus le poist inbhuanaithe fós i gcroílár thiomantas an Rialtais seo do gheilleagar láidir. Neartaíonn Buiséad 2026 forbairt réigiúnach trí mhaoiniú feabhsaithe d’Oifigí Fiontair Áitiúla, tacaíochtaí fiontair spriocdhírithe, agus infheistíocht straitéiseach i nuálaíocht agus i scálú. Cuirfidh na bearta seo ar chumas gnólachtaí fás, a oiriúnú agus poist inbhuanaithe a chruthú ar fud na hÉireann.”
Chinntigh an tAire Burke freisin go soláthróidh an Roinn sraith athchóirithe lena chinntiú go bhfanfaidh cláir oiriúnach don fheidhm agus go mbainfidh siad an luach is mó amach, mar shampla;
- Leanúint leis an ualach ar ghnó a laghdú tríd an bhFóram Comhairleach um Chostas Gnó agus tríd an Aonad nua do Ghnólachtaí Beaga.
- Rochtain ar thacaíochtaí a fheabhsú tríd an Mol Náisiúnta Fiontair, bunú Start - Up Ireland agus athbhreithniú ar chláir ghníomhaireachta lena chinntiú go bhfuil siad éasca rochtain a fháil orthu.
- Claochlú digiteach a chur chun cinn agus úsáid tháirgiúil na hintleachta saorga a chur chun cinn ar fud éiceachóras na bhfiontar.
- Cláir chaipitil a athdhíriú chun díriú ar spriocanna straitéiseacha amhail iomaíochas agus táirgiúlacht agus éagsúlú margaidh.
Cinnteoidh méadú €25.5 milliún ar mhaoiniú reatha, rud a thabharfaidh leithdháileadh na Roinne go €618 milliún, go seachadfar roinnt tosaíochtaí nua agus tosaíochtaí atá ag teacht chun cinn, lena n - áirítear:
- Oifig IS na hÉireann a bhunú chun glacadh leis an intleacht shaorga agus rialáil chomhréireach a chur chun cinn.
- Margaíocht agus forbairt turasóireachta a fheabhsú, le tacaíocht mhéadaithe d’Fháilte Éireann agus do Thurasóireacht Éireann.
- Tacú le Fiontraíocht Éireann agus GFT Éireann chun gnólachtaí Éireannacha a mhéadú agus infheistíocht dhomhanda a mhealladh.
- Cumas na Roinne a leathnú chun tionscnaimh straitéiseacha a sheachadadh i réimsí an iomaíochais agus na táirgiúlachta, éagsúlú an mhargaidh, digitiú agus inbhuanaitheacht.
- Tacaíochtaí oibríochtúla a neartú do ghníomhaireachtaí amhail na hOifigí Fiontair Áitiúla, IdirThrádáil Éireann, agus an tÚdarás um Chaighdeáin Náisiúnta na hÉireann.
Chomh maith leis sin, leithdháilfear € 4.7 milliún ar an Roinn mar chuid den Imleabhar Meastachán Athbhreithnithe chun tacú le hUachtaránacht na hEireann ar an gComhairle Eorpach, a bheith straitéiseach agus tionchar ag dul leis, a sheachadadh sa dara leath de 2026.
Dúirt an tAire Stáit do Chur Chun Cinn na Trádála, na hIntleachta Saorga agus an Chlaochlaithe Dhigitigh, Niamh Smyth,
“Is tráth ríthábhachtach é Buiséad 2026 i dturas claochlaithe dhigitigh na hÉireann. Leanfaimid orainn ag cur tacaíochta ar fáil do ghnólachtaí trí scálú, Start Up Ireland agus Maoiniú Réigiúnach. Cuirfidh Oifigí Fiontair Áitiúla cúnamh luachmhar ar fáil freisin chun cabhrú le FBManna fás trí thionscnaimh dhigiteacha agus ullmhachta aeráide. Le maoiniú tiomnaithe chun Oifig IS na hÉireann a bhunú, táimid ag leagan síos an bhunchloch do gheilleagar níos cliste, níos nuálaí a thugann cumhacht do ghnólachtaí agus a fheabhsaíonn seachadadh seirbhíse poiblí.”
Dúirt an tAire Burke,
“Tá níos mó i mBuiséad 2026 ná plean airgeadais, is tiomantas straitéiseach é do bhonn fiontraíochta na hÉireann. Le hinfheistíocht spriocdhírithe, athchóirithe suntasacha agus fócas soiléir ar nuálaíocht agus ar fhorbairt réigiúnach, tá mo Roinn ag leagan síos na bonn do gheilleagar níos láidre, níos cliste agus níos athléimní, réidh chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin an lae amárach.”
CRÍOCH